BM'nin hakikat, adalet, zorla kaybetmeler ve cinayetlerle ilgili uzmanları, sağcı ve aşırı sağcı bölgesel koalisyon hükümetlerinin Franco diktatörlüğünü "aklamak" için önerdiği yeni yasaların uluslararası insan hakları standartlarına aykırı olabileceği konusunda İspanya'yı uyardı.

İki yıl önce, İspanya'nın sosyalist liderliğindeki hükümeti, iç savaş ve ardından gelen diktatörlüğün kurbanlarına "adalet, tazminat ve haysiyet" getirmek için tasarlanmış bir Demokratik Hafıza yasası çıkardı.

Önceki sosyalist mevzuat üzerine inşa edilen yasa, "İspanyol demokrasisinin geçmişine olan borcunu ödemesine" yardımcı olmayı amaçlayan düzinelerce tedbir içeriyordu.

Bu önlemler arasında, hala isimsiz mezarlarda yatan on binlerce kişinin kalıntılarının bulunmasına ve kimliklerinin tespit edilmesine yardımcı olacak bir nüfus sayımı ve ulusal DNA bankası oluşturulması; Franco rejimini yücelten gruplara yasak getirilmesi; ve Franco'nun 2019'da mezardan çıkarılana kadar 44 yıl boyunca yattığı dev bazilika ve anıt olan Düşmüşler Vadisi'nin "yeniden tanımlanması" yer alıyor.

Aragón, Castilla y León ve Valencia bölgelerinde yasaya karşı çıkan muhafazakar Halk Partisi (PP) ve aşırı sağcı Vox partisi, koalisyonla yönettikleri üç bölgede yasayı "uyum yasaları" ile değiştirmeye çalışıyor.

Ulusal hükümet ve tarihi hafıza dernekleri de dahil olmak üzere uyum yasalarını eleştirenler, bunları Franco döneminin dehşetini küçümseme, haklı gösterme ya da ortadan kaldırmaya yönelik bariz bir girişim olarak kınadılar.

Nisan ayı sonunda İspanyol hükümetine gönderilen bir mektupta üç BM uzmanı, önerilen yasalar hakkında edindikleri bilgilerin "İspanyol devletinin insan hakları konusundaki yükümlülüklerini, özellikle de ciddi insan hakları ihlallerine ilişkin tarihsel hafızanın korunmasını garanti altına alma yükümlülüğünü ... etkileyebileceğini" söyledi.

Uzmanlar, Aragon'da önerilen uyum yasasının kamusal tarihsel hafıza projelerini engelleyebileceğini ve Franco diktatörlüğü sırasında işlenen ciddi insan hakları ihlallerinin üzerini örtebileceğini, zira yasada rejimin diktatörlük niteliğinden hiç bahsedilmediğini veya açıkça eleştirilmediğini söyledi. Ayrıca yeni yasanın "birçok tarihsel hafıza derneğini ve faaliyetini bastıracağını" ve bölgesel hükümetin toplu mezar haritasını içeren tarihsel hafıza web portalını kapatacağını belirttiler.

Castilla y León'da öne sürülen yasanın Franco dönemiyle ilgili olarak "diktatörlük" kelimesini kullanmadığını ve 1936'da iç savaşın başlaması ile 1978'de demokrasiye dönüş arasında gerçekleştirilen insan hakları ihlallerini açıkça kınamadığını söylediler.

Üçlü, yasanın "Franco diktatörlüğü sırasında işlenen ciddi insan hakları ihlallerini görünmez kılacağını" söyledi.

Ayrıca Vox'un Valencia'da önerdiği yasanın "sosyal, siyasi ve terörist şiddet ile ideolojik ve dini zulmün tüm kurbanlarına" atıfta bulunarak iç savaşın ve Francoizm'in yüz binlerce kurbanını göz ardı ettiğini söylediler.

Uzmanlar İspanya'ya zorla kaybetmelerin mağdurlarına karşı bir görevi olduğunu hatırlattı.

"Bu ihlallerin soruşturulmaması ve yargılanmaması başlı başına insan hakları sözleşmelerinde yer alan kuralların yerine getirilmemesi anlamına gelir. Bu tür ihlallerin cezasız kalması, bu ihlallerin tekrarlanmasında önemli bir faktör olabilir" dediler.